Malatya, tarih boyunca pek çok medeniyetin etkisi altında kalmış ve adını zamanla değiştirmiştir. Bugün Malatya olarak bildiğimiz şehir, geçmişte farklı isimlerle anılmış ve her medeniyetin izlerini taşıyan bir kimlik kazanmıştır.
Eski Adlar ve İsim Değişimi
Malatya, Kültepe vesikalarında "Melita", Hitit kaynaklarında "Maldia", Asur kayıtlarında ise "Meliddu", "Melide", "Melid" gibi isimlerle anılmaktadır. Urartu kaynaklarında ise "Melitea" olarak adlandırılmıştır. Bu isimlerin her biri, şehrin tarih boyunca farklı medeniyetler tarafından nasıl şekillendirildiğini ve bölgenin önemini yansıtır.
Hitit ve Asur Kültürlerinin Etkisi
Malatya adının kökeni, Hititçe "bal" anlamına gelen "Melid" kelimesine dayanmaktadır. Bu kelime, şehrin ilk yerleşimlerinde kullanılan bir isim olarak kayıtlarda yer alır. Hitit hiyeroglif kitabelerinde Malatya, bir öküz başı ve ayağı simgesiyle ifade edilmiştir. Bu sembol, şehrin tarihsel kimliğini ve bölgedeki kültürlerin etkisini gösterir.
Strabon ve Semiramis'in Rolü
Malatya'nın adıyla ilgili en bilinen kaynaklardan biri eski çağ coğrafyacısı Strabon'dur. M.Ö. 58 - M.S. 21 yılları arasında yaşayan Strabon, Malatya’yı sürekli "Melitene" adıyla zikretmiştir. Strabon'a göre, bu bölgenin ismi Asur Kraliçesi Semiramis tarafından verilmiştir. Rivayete göre, Malatya'nın meyve ağaçlarıyla bezenmiş olan bu yer, Kraliçe Semiramis tarafından "Melitan" adıyla tanımlanmıştır. Semiramis'in bölgeye verdiği bu isim, şehrin daha sonraki yıllarda yaygınlaşmasına neden olmuştur.
Osmanlı Dönemi ve "İklim AI-Ozaria"
1515 yılında Osmanlı İmparatorluğu'na katılan Malatya, bu dönemde "İklim AI-Ozaria" (Üzeyir Ülkesi) adıyla anılmaya başlanmıştır. Ancak, bu isim bir lakaptır ve şehrin gerçek ismini temsil etmez. Osmanlı ordusunun verdiği bu ad, şehrin siyasi ve stratejik önemini belirtmek amacıyla kullanılmıştır.
Malatya’nın Fethi ve Türk Egemenliği
Malatya, 18 Eylül 1101 tarihinde Danışmend Gazi tarafından fethedilmiştir. Daha önce, Kılıç Arslan’ın kuşatma girişimi başarısız olmuş ve Malatya, Türk egemenliğine geçmiştir. Selçuklular döneminde "Vilayet-i Malatya" olarak bilinen şehir, Türk-Bizans mücadelelerinin önemli merkezlerinden biri haline gelmiştir.
Osmanlı’ya Katılım ve Sonrası
Malatya, 1515 yılında Osmanlı topraklarına katılmış ve 1577 yılında büyük bir ayaklanma çıkmıştır. Ancak bu ayaklanma, Osmanlı tarafından bastırılmıştır. Malatya, Osmanlı döneminde ekonomik ve kültürel olarak önemli bir şehir haline gelmiştir.
Malatya, tarih boyunca farklı medeniyetlerin izlerini taşıyan ve adını pek çok kez değiştiren bir şehir olmuştur. "Melita", "Meliddu", "Melitene" gibi isimlerle anılmasının ardından, günümüzdeki "Malatya" adı, şehrin kültürel mirasının ve tarihi yolculuğunun bir yansıması olarak kullanılmaktadır. Tarihî bağlamda, Malatya adının kökeni, şehri şekillendiren medeniyetlerin izlerini taşıyarak günümüze ulaşmıştır.
